Problemy świadomości chłopów polskich okolic Bytowa

Zadanie pt. „Digitalizacja i udostępnienie w Cyfrowym Repozytorium Uniwersytetu Łódzkiego kolekcji czasopism naukowych wydawanych przez Uniwersytet Łódzki” nr 885/P-DUN/2014 zostało dofinansowane ze środków MNiSW w ramach działalności upowszechniającej naukę

KASZUBSKIE PIELGRZYMOWANIE W XX WIEKU

The Cassubian pilgrimage movement corresponds with the human characteristic of being „on the way”. Its focal points are the Marian shrines with miraculous images. Due to the recent social and technological changes the way people participate in pilgrimages has evolved. More remote locations have become much more accessible. On the other hand, the laicisation phenomena have also taken their toll and there are fewer participants than before. A new opportunity arose from popular piety of local communities such as Sianowo, Swarzewo and Piaseczno. There shrines are still popular among pilgrims during their patronal feasts. Undoubtedly, the pilgrimage movement is a key to understand the Polish religiousness as such.Ruch pielgrzymkowy Kaszubów wpisuje się w kondycję człowieka, który znajduje się „w drodze”. Specyfika ruchu pielgrzymowania związana jest z istnieniem miejsc, gdzie znajdowały się cudowne wizerunki Matki Bożej. Zmiany społeczne, a także postęp technologiczny sprawił, iż zmienił się sposób pielgrzymowania, natomiast w zasięgu pielgrzymów zaistniały nowe miejsca. Postępująca współcześnie laicyzacja sprawia, iż zmniejsza się nasilenie ruchu pielgrzymkowego. Ogromną nadzieją jest jednak pobożność ludowa małych ojczyzn, sprawiająca, iż miejsca takie jak Sianowo, Swarzewo i Piaseczno są nadal licznie odwiedzane w czasie odpustów. Pielgrzymowanie jest kluczem do zrozumienia w ogóle polskiej religijności

Zbrzyca – dopływ Łaby? O motywach kaszubsko-połabskich i presji kulturowej w poezji Stanisława Pestki (Jana Zbrzycy)

This article deals with the images of Slavic cultural space in north-western Europe presented in Stanislaw Pestka’s works written in the Kashubian language. His poetic descriptions, reflect the profound relations between Kashubian tradition and north-western Slavic culture. They mainly present the struggle for cultural identity, similar in both cultures. In contemporary Europe, both Kashubs and Polabs are minorities facing the threat of extinction, subjected to numerous factors of acculturation and assimilation. The only chance for the salvation of the Kashubs is to counteract the cultural processes which resulted in the cultural dependence of the Slavic inhabitants of Lusatia, Mecklenburg and Pomerania on militarily and economically stronger neighbours

Priamel, Proverb as a Dialogue and Welleryzm in Kashubian Paremiography

The article presents special types of proverbs in Kashubian paremiography: priamel, proverb as a dialogue, welleryzm. These outstanding examples of the proverbial formulas are rarely recorded, usually known locally. The author found in the work of Ceynowa, Rudnicki, Lorentz, Sychta 21 priamels, 4 proverbs as a dialogue and several welleryzms. In addition to the characteristic building is significant that Kashubian priamels and welleryzms for the most part are thematically connected with relationships between man and woman.The article presents special types of proverbs in Kashubian paremiography: priamel, proverb as a dialogue, welleryzm. These outstanding examples of the proverbial formulas are rarely recorded, usually known locally. The author found in the work of Ceynowa, Rudnicki, Lorentz, Sychta 21 priamels, 4 proverbs as a dialogue and several welleryzms. In addition to the characteristic building is significant that Kashubian priamels and welleryzms for the most part are thematically connected with relationships between man and woman

Drugie posłowie historyka do "Resztek Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego" Aleksandra Hilferdinga

A historian's second afterword to Resztki Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego by Alexander HilferdingThe purpose of the Second Afterword is to emphasise that current interpretations of Resztki Słowian by linguists are exceptionally uncritical and, consequently, one-sided. I do not find Alexander Hilferding's account useless, but I believe that, as any other subjective report, it requires a critical approach. It should be emphasized that it was prepared in a very short time, and its Russian author cannot be considered a reliable researcher. Therefore, its scientific usefulness is limited. It has already been argued that the book was written with the help of Florian Ceynowa; however, I intend to prove a new proposition. In my opinion, the aforementioned assistance was much more significant than has been assumed by recent linguistic research, a fact Hilferding did not always properly point out. Moreover, the actual scope of help on the part of Ceynowa in relation to the Kashubian language of the eastern part of Koszalin district was far greater than it has been acknowledged by linguists, who fail to take into account the fact that Ceynowa had been studying it since the early 1840s, and in 1845 he conducted his own independent linguistic research in Słupsk county. Drugie posłowie historyka do Resztek Słowian na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego Aleksandra HilferdingaNiniejsze Drugie posłowie stawia sobie za cel wykazanie, że interpretacje Resztek Słowian podejmowane obecnie przez językoznawców charakteryzują się wyjątkową bezkrytycznością, a co za tym idzie – jednostronnością. Nie uznaję dzieła Aleksandra Hilferdinga za bezużyteczne, twierdzę jednak, że - jak do każdej subiektywnej relacji - należy do niego podchodzić krytycznie. Nie wolno zapominać, że praca postawała szybko, a jej rosyjskiego autora nie można uznać za wzbudzającego zaufanie badacza. Naukowa przydatność Resztek jest zatem ograniczona. Pisano już o tym, że dzieło powstało z pomocą Floriana Ceynowy; tu próbuję jednak dowieść nowego twierdzenia. Uważam, że owa pomoc odegrała rolę o wiele ważniejszą, niż zakłada się we współczesnej literaturze językoznawczej i niż gotów był przyznać sam Hilferding. Znacznie większy, aniżeli zakładają językoznawcy, był też rzeczywisty wkład Ceynowy, jeśli chodzi o opisanie języka wschodniej części Koszalińskiego, który zgłębiał on od początku lat 40. XIX wieku, obok samodziel­nych badań językoznawczych podjętych przezeń w roku 1845 w powiecie słupskim

Regionalna baśń literacka Warmii i Mazur

The regional literary fairytale, contrary to popular opinion, does not merely reflect general fairytales from Poland - a fact which is demonstrated by the fairytales of Warmia and Mazury lakelands. The appearance of regional elements - a hero deriving from the local community, a three-dimensiona] and transitory concretization of events, directed to a specific region of Poland, the presence of characters deriving from ancient beliefs and superstitions of a given ethnic group (e.g. kłobuk, the fisher king, melancholia), and also a slang style of expression and quotes from folk songs confirm that the fairytale forms its own characteristic, based above all in the traditional regional culture of the world vision, which does not allow it to be part of the wider world of general Polish . fairytales. The regional ingredients of the presented world very often determine the course of events, and from this the "Iocal" fairytale draws from the wider Polish repertoire those elements which are the easiest to relate to the local area. The richness ofthe regio- nal fairytale is in accordance with its species syncretism which results from the overlapping in compositions of different forms of expression (fairytales, legends, jokes, and songs). However, the most important difference between fairytales of a universal and regional character leads to the usefulness and ways of using folk material. The creators of regional fairytales refer to piety (e.g. K. Oleksik, M. Zientara-Malewska) or with a dos e ofmockery (e.g. T. Stępowski) to specific folklore which is made use of and not to general folklore giving the same expression of their attitudes to tradition related to community (so called dialogue of culture). The idea of propagating or cuItivating that which is passed is sometimes accompanied by the idea of verification which is used in attempts to shaping change in attitudes to folk material perceived above all as a source of Iiterary inspiration. Of course, there are many ways in which this material is used. However, they resuIt from fixed goals of an ideological-literary character. This is a basic feature of all regional literature, written by local writers who can only be a person closely connected with a specific region with an expert knowledge of that region. In this respect, the best research tool with reference to fairytale literature would seem to be the so-called ethnographic-regionalism theory, which does not however exclude their perusal from a perspective of regionalism understood in an interdisciplinary way

Сюжетный тип 510В "Ослиная шкура" в польской сказочной традиции

W niniejszym tekście częściowo wykorzystano materiał z hasła słownikowego przygotowanego w ramach grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (nr rej. 1bH15018483, kierownik projektu dr hab., prof. UMK V. Wróblewska). Zob. I. Rzepnikowska, Kopciuszek, http:// bajka.umk.pl/ (15.05.2019).This article analyzes the composition and literary and folk origins of the wellknown international folktale type ATU 510B, “Donkey Skin”, whose plot concerns a father’s plan to marry his daughter. The girl is terrified at the prospect of the marriage and at first demands that she be made three marvellous dresses and then clothes made from animal hide. She finally leaves her family home and hires herself out as a servant in a neighbouring kingdom. After many adventures, the girl marries a prince. In Polish oral folklore, stories of this kind exist under the name “Mysi kożuszek” (T 510B “Mouseskin Coat”); they belong to one of three varieties of Cinderella folktales. Analysis shows that they were more influenced by the German variant (Allerleirauh by the Brothers Grimm) than by the French version (Peau d’âne by Charles Perrault), also about a young girl who wears animal-skin clothes. At the end of the tale, the prince usually recognizes the heroine not by a ring but by a slipper, which marks it as closer to stories about Cinderella.В статье предпринята попытка проследить сюжетно-композиционные особенности и фольклорно-литературные источники польских вариантов всемирно известного сюжетного типа ATU 510В “Donkey Skin”, повествующих о девушке, которая во избежание инцестуальных притязаний отца сначала требует сшить ей три чудесных платья, а затем звериный наряд. В нем она наконец покидает родной дом, нанимается служанкой в соседнем королевстве и после некоторых приключений выходит замуж за принца. В указателе сюжетных типов Юлиана Кшижановского сказки озаглавлены «Мышиная шубка» (Т 510В “Mysi kożuszek”) и составляют одну из трех разновидностей повествований о Золушке. Их анализ показывает, что в большей степени на них повлияла немецкая (“Allerleirauh” братьев Гримм), чем французская версия сказки о девушке, переодетой в звериный наряд (“Peau d’âne” Charlesa Perraulta). Несмотря на это, в финале героиня узнается принцем не по колечку, а по башмачку, т. е. подобно тому, как в повествованиях о Золушке

Kaszubi - swoi czy obcy?

Przedstawienie relacji polsko-kaszubskich w kontekście opozycji 'swój' - 'obcy' w świetle faktów historyczno-kulturowych i językowych. Autorka zauważa, że podstawowymi elementami konstytuującymi identyfikację kategorii 'swój' na Kaszubach są religia, język i obyczaje. Konstatuje, że nazwy własne i utworzone od nich derywaty pełnią istotną funkcję w kontekście tworzenia identyfikacji narodowej, regionalnej i kulturowej Kaszubów. Językowy obraz 'obcego' oparty jest przede wszystkim na negatywnym stereotypie utrwalonym we frazeologii, leksyce odetnonimicznej, dowcipach i przysłowiach